بررسی بنای تاریخی فلک افلاک

بررسی بنای تاریخی فلک افلاک
 
فلَک‌الافلاک یا دژٍ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود  آنچه از روایات و کتب تاریخی بر می آید حاکی از آن است که شاپور اول ساسانی شهری بنام شاپور خواست را در محدوده فعلی شهر خرم آباد بنا نهاد
 
می توان چنین تصور کرد که قلعه کنونی فلک الافلاک از دیر باز محل سکونت ساکنین دره خرم آباد بوده است که بعد از گسترش جمعیت و نیاز به جابجایی‌، دیگر از این قلعه و دژ باستانی فقط در مواقع خطر و بحران استفاده می نمودند.
 
به عبارتی می توان با توجه به وضعیت بافتهای مسکونی و دفاعی در دوره اشکانی که به علت داشتن حکومت فدرال و کشمکش های داخلی، همواره در تعارض بوده اند، قلعه و بافت صخره ای آن (به واسطه اشراف بر دره خرم آباد) جهت کنترل مسیر جاده ارتباطی جنوب به شمال کشور (شوش به بروجرد و فلات ایران) توانسته است به بهترین وجه ممکن در خصوص دفاع از شهر در برابر تهاجمات داخلی و خارجی عمل نماید.
 
این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه درآمد،همچنین خزانه حکومتی خاندان بدر در قرن چهارم هجری و مقر حکومتی اتابکان لر کوچک و والیان لرستان در دوره صفویه تا قاجار و سرانجام پادگان نظامی و زندان سیاسی در دوران پهلوی اول و دوم از مهمترین کاربردهای قلعه در گذشته محسوب می‌شود.
 بررسی بنای تاریخی فلک افلاک
 
این تپه صخره ای با مساحتی حدود ۵۳۰۰ متر مربع و با ارتفاع ۲۰    متر از سطح زمینهای قرار دارد.
بر روی این تپه، قلعه ای به صورت پنج ضلعی نامنظم و دارای  هشت برج در ابعاد مختلف ایجاد شده که در بلندترین قسمت آن تا روی صخره ۵/۲۲
و تا سطح زمین حدود ۴۰ متر ارتفاع دارد.
 
مصالح بنا :
      مصالح به کار رفته در بنا، اغلب از خشت، آجر، سنگ همراه با ملات تشکیل یافته است که در برخی از قسمتها از قلوه سنگ و گچ استفاده شده است. بی تردید یکی از رازهای دوام و بقای این قلعه را می توان در نوع مصالح و ساختار تکنیکی بالای آن جستجوکردکه به تناسب مصالح موجود در آن از استحکام ویژه ای برخوردار است.
 
راه قدیم دسترسی به این قلعه از سمت جنوبی آن بوده و هم اکنون بقایای این راه در دامنه صخره به عرض ۲۰/۵ تا ۶ متر وجود داردکه در این بخش صخره را بریده و ورودی قلعه با دو ستون نمای برجسته ی آجری و طاقنما در قسمت شمال غربی بنا واقع شده و نمای آن ورودیهای دوره ی قاجاریه را تداعی می کند.