آب‌ و آب‌انبار در کاشان:

آب‌ و آب‌انبار در کاشان: 
 
 
مقدمه:    1
آب و آب‌انبار در کاشان:    3
آب‌انبار:    3
آب انبار حاج حسین صباغ در بازار کاشان     
اجزای ساختمان آب‌انبار:    8
الف- سردر ورودی:    8
دسته اول: آب‌انبارهای دوره صفویه:    9
دسته دوم: آب‌انبارهای دوره قاجاریه    10
ب- جلوخان ورودی:    10
نقشه آب انبار گذرنو    11
آب انبار گذر شیخ واقع در بازارچه گذر شیخ     
ج- پلکان ورودی:    12
آب انبار حاج محمد واقع در فین بزرگ     
د0 محوطه پاشیر:    14
سقف و بدنه های پلکان ورودی آب انبار حاج حسین صباغ     
نقشه آب انبار حاج باقر    16
گنبد و بادگیرهای آب انبار خان     
ه‍- مخزن آب انبار:    16
نقشه آب انبار درویش     
داخل مخزن آب‌انبار دارکوب     
و- بادگیر:    19
آب انبار حکیم هارون     
ز- هواکش آب انبار:    20
نقشه آب انبار درب زنجیر    21
محوطه تخریب شده پاشیر آب انبار میدان ولی سلطان     
محوطه های جانبی آب انبار پاپک     
پشت بام و  محوطه های جانبی:    22
منابع آبی آب انبارهای کاشان    24
الف- قنوات:    24
نمای عمومی سیپک گذر دروازه اصفهان    27
1- قنات میرباقر:    27
ورودی به سیپک گذر دروازه اصفهان     
2- قنات خان:    29
4- قنات معظم‌‌آباد:    30
5- قنات محمودآباد:    30
6- قنات صاحبی:    30
7- قنات نصرآباد:    31
ب- آب چشمه سلیمانیه فین علیا:    31
چشمه سلیمانیه فین     
ج- آب سد قهرود:    33
دیوار یا تاج سد قهرود با پله های حلزونی روی آن     
نحوة آبگیری مخازن آب‌انبارها در گذشته و حال    33
نحوة آبگیری مخازن آب‌انبارها در حال    34
نحوه برداشت آب از آب‌انبارها در گذشته و حال    36
برداشت آب در گذشته:    36
آب انبار حاجی باقر     
آب انبار سی قند     
یخچال خشتی قدیمی و تاریخی جنب قلعه جلالی کاشان     
پوشش سقف یخچال مذکور     
نحوه برداشت آب از آب‌انبارها در حال حاضر:    39
آب انبار میان درب هو     
نحوه ذخیره‌سازی آب آب‌انبار در خانه های قدیمی:    40
سنگاب سفالی     
حوض چاهخانه خانه تاریخی عباسیان     
خانه تاریخی شریفیان     
سقّا کیست:    44
سقاها هنگام آب دادن در ایام محرم     
سُکّه     
فهرست آب‌انبارهای کاشان    47
موقعیت    47
 
 
مقدمه: 
آب‌انبارها از عناصر تشکیل‌دهنده بافتهای تاریخی هستند. بافت از نظر لغوی به معنای بافتن و درهم تنیده شدن و بهم پیوستن است. بافت تاریخی مجموعه‌ای از فضاها و ساختمانهای مختلف شهری و روستائی می‌باشد که در تقسیمات اجتماعی محلی، از محله های مختلف تشکیل شده است. 
هر محله از یک مرکز محله شکل گرفته و اغلب بصورت گذر است.(گذرها معابر سرپوشیده‌ای هستند که در دو طرف آن یکسری مغازه و ... ساخته شده و اصولاً ساختمان آن مانند بازارچه می‌باشد.) در جوانب گذرها بناهای عمومی مانند مسجد- حسینیه- آب‌انبار- حمام- کاروانسرا احتمالاً زورخانه و خانه‌های بزرگ و کوچک مربوط به اهالی محل شکل گرفته و ممکن است در گوشه و کنار محله، بقاع مشاهیر و یا امامزاده‌ای نیز جای گرفته باشدو هریک از بناهای فوق الذکر ویژگی‌های مخصوص به خود دارند. 
معماری و شهرسازی گذشته ما، در ارتباط با یکدیگر و در خدمت مردم و برای برطرف نمودن نیازهای اساسی جامعه شکل گرفته است. نظر به اینکه معماری سنتی ایران تکامل یافته دوره قبل خود می‌باشد نتیجتاً پیوستگی معماری است که آن را این چنین موفق نموده و از اینرو با گذشت قرون متمادی بافتهای شهری هنوز قابل حفظ و احیا هستند و می‌توان به تک‌تک بناها کاربری مناسب و زندگی جدید بخشید. مشروط بر آنکه خدشه‌ای به هئیت اصلی آنها وارد نگردد. 
بطور کلی هریک از بناهای قدیمی و تاریخی اعم از تک بنا و یا مجموعه‌های شهری از نظر طراحی و یا کاربری و همچنین استقرار مکانی و ارتباط آنها با یکدیگر بخودی خود شکل نگرفته و ساخته نشده‌اند بلکه هریک براساس طرح و ایده‌ای مناسب با زندگی مردم استمراراً بوجود آمده است و لذا اندیشمندان گذشته هرچه که موردنیاز مردم بوده متفکرانه اقدام به ایجاد آن نموده‌اند. 
آب‌انبار یکی از بناهایی است که به منظور تأمین آب آشامیدنی گوارا در بافت تاریخی کاشان احداث گردیده و بسیاری از آنها بصورت بنای چندمنظوره است. ضمن ذخیره‌سازی آب و جبران کاستی آن و تأمین آب آشامیدنی، اهالی محل و افراد خیر و نیکوکاران در پشت بامهای آب‌انبارها اقدام به ایجاد ساختمان مساجد- حسینیه‌ها- کارگاههای نساجی(شعربافی)- خانه‌ها و ... نموده‌اند. 
آب‌انبار بصورت تک‌بنا و یا به صورت مجموعه بخشی از مرکز محله بافت را بوجود آورده و در ارتباط با تأمین آب آشامیدنی مردم(بویژه آب خنک در تابستانهای سوزان) جایگاه خاص و ارزنده‌ای را دارا می‌باشد، با اینکه آب انبارها جزو بناهای خدماتی شهری بشمار می‌روند ولی به نحوی می توان آنها را جزو ابنیه مذهبی برشمرد. 
بانیان خیر و نیکوکاران، آب‌انبارها را به یاد واقعه دشت کربلا و خاطره شهادت سقای خیام و علمدار حضرت سیدالشهداء(ع) حضرت ابوالفضل العباس(ع) ساخته‌اند و آنها نیز جزو موقوفات عام می‌باشد و قداست ویژه‌ای دارند. 
در مورد قداست آب‌انبارها همین مقدار بس که هیچ ساختمانی نباید به ساختمان مسجد چسبیده باشد بجز آب‌انبار و حمام که در ارتباط با بهداشت و احتیاجات روزمره مردم است. 
ساختمان آب‌انبار به لحاظ وجود عواملی چند با ساختمان مسجد و حسینیه درهم شده و نمونه‌های متعددی احداث گردیده مانند آب‌انبار درب اصفهان که بصورت مجموعه‌ای متشکل از گذر- مسجد- حسینیه و ... است. در این مجموعه، صحن مسجد در پشت بام مخزن آب انبار بنا گردید. بنای مذکور از بناهای میرزا مقیم وزیر در دوره صفویه است. 
و......