پاورپوینت بررسی تیمچه نواب سرا تهران

بخشی از مطلب
 
 
مجموعه بازار تهران که در مرکز شهر تهران و در منطقه ۱۲ شهرداری قرار گرفته است، در زمان فتحعلیشاه قاجار ساخته شده و دارای تیمچه ها، حجره ها، سراها و پاسازهای متعددی می باشد.امروزه این مرکز هنوز هم به عنوان فعالترین قطب های اقتصادی تهران شناخته می شود.
با توجه به مدارک و شواهد موجود، بنای اولیه بازار به دوره شاه تهماسب صفوی و هم زمان با ساخت برج و بارو و دروازه های شهر تهران در حدود سال های ۹۳۰-۹۴۸ هجری قمری تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج (بافنده) ها و نعل چی ها، قدیمی ترین بخش بازار تهران است. بخش های قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آن ها از روزنه های تعبیه شده در گنبدهای آجری آن تأمین می شود.
 
جهانگردان و دیپلمات های خارجی مقیم تهران، از اواخر قرن نوزدهم، بازار مسقف این شهر را به عنوان دیدنی ترین نقطه پایتخت ایران توصیف کرده اند، بازاری که تجارت تمامی تولیدات داخلی و کالاهای وارداتی کشور بدان ختم می شد و صنایع کوچک در آن شکل می گرفتند.
 
سر توماس هربرت، در سفرنامه خود در سال ۱۱۰۸ هجری قمری (دوره صفویه) بازارهای تهران را فاقد سقف توصیف می‌کند. در میان اماکن بازار تهران، بازار بین‌ الحرمین، از ساخته‌ های دوره محمد شاه قاجار و بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاش‌ ها از افزوده‌های دوران ناصرالدین‌ شاه است.
به نوشته صنیع الدوله، چهار سوی بزرگ و کوچک بازار در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. در این زمان مجموعه بازار به طرف شمال غرب و غرب توسعه یافت، به طوری که به تدریج حد فاصل بین ارگ و مسجد جامع به بخش پر رونق بازار تبدیل شد و معروف ترین و معتبرترین سراها و تیمچه ها در این محدوده فعال شدند. در دوره ناصرالدین شاه بر تعداد راسته ها و رسته های بازار افزوده شد و تعدادی سرا و تیمچه معتبر ساخته شد. مانند دیگر مجموعه بازارهای تاریخی، هر کدام از راسته ها، رسته ها، سراها و تیمچه های بازار تهران به صنف و فعالیت خاصی اختصاص داشت.
 
در تمام دوران مشروطیت تا انقراض سلسله قاجار بازار تهران، بزرگ ترین بازار کشور و محل اصلی حرکت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پایتخت بود و تنها بعد از آغاز دوران نوسازی شهرها (دوره رضاشاه) به آرامی طبقه مرفه و متوسط شهری از بازار مسقف تهران دل کندند و به محلات نوساز رخت برکشیدند.
 
در همان دوران تصمیماتی از طرف شهربانی کشور به اجرا گذاشته شد که به بهانه حفظ امنیت سرمایه های تجار و کسبه بازار، ورود و خروج به بازار را از ورودی های هشت گانه آن کنترل کند و از جمله بعد از ساعت شش بعد از ظهر نوعی قرق در آن جا برقرار دارد. تدبیری که بی نتیجه ماند چرا که ورود به هزارتوی بازار تهران تنها از ورودی های هشت گانه آن نبود بلکه صدها کوچه و پس کوچه، امکان دسترسی افراد را به محله های دیگر فراهم می کرد.
 
پیچیده بودن راه ها و کوچه های تودرتو بازار، چند بار این منطقه را به پناهگاه مخالفان حکومت تبدیل کرد، به جز ماه های اول انقلاب مشروطه، که با وجود مواظبت نظمیه، هر صبح بر دیوار بازار ده ها شبنامه نصب بود، مرکز کمیته مجازات که صد سال پیش با چند ترور سیاسی توانست رعبی در دل های سیاسیون بیندازد، در بازار تهران بود.
 
بازاری که روزگاری مجمع هنرمندان و استادان نامی صنایع ظریف بود و در طول زمان صنعتگران و هنرمندان از آن رخت برکشیدند و چنان که از روزنامه های دوران مشروطیت بر می آید کسانی نگران فراوانی کالاهای وارداتی خارجی در آن شدند، کالاهای پلاستیکی، کفش ها و لباس های کارخانه دوز، ظروف سبک وزن و کالاهای وارداتی از زیر و بالای آن می جوشد، حتی روابط انسانی و قوانین حاکم بر داد و ستد در آنجا دگرگون شده است، اما در برابر تغییر شکل ظاهری همچنان مقاومت می کند. اگرچه امروز هم جهانگردانی که به تهران سر می زنند، از جمله دیدنی هاشان بازار تهران است اما در آن جز فرش، طلا و گاهی عتیقه های بیشتر ساختگی چیز زیادی برای خریدن وجود ندارد.
 
گذرهای اصلی مسقف بازار تهران:
 
گذرهای اصلی مسقف بازار تهران عبارتند از: بازار بزرگ، بازار امیر، بازار عباس‌ آباد، بازار زرگرها، بازار کفاش‌ ها، حمام چال، مزینی، بازار زید، پاچنار، فراش‌ باشی (نظام)، کبابی‌ ها، باقرپور، بازار نجارها، حضرتی، نوروزخان، بازار مسجد جامع، بازار بین‌ الحرمین، چهارسوق، خیاط‌ ها، احمدی (حاجی ابوالفضل)، غریبان و منوچهرخانی.
 
بخش های بازار تهران:
 
بخش های بازار تهران نیز عبارتند از: چهارسوی کوچک، حمام چال، بُنکداری پارچه، بازار کفاش‌ ها، بازار زرگرها و تیمچه فرش‌ فروش‌ ها.
 
سراهای بازار تهران:
 
سراهای بازار تهران عبارتند از: اباچی، ابوتراب، اتحاد، احمدی، اربابی، آزادی، اسلامی، اعظم، افراشته، افسر، اقبال، اکبریه، امیرکبیر، امین اقدس، انقلاب، ایوبیان، با تقوی، بابک، بازرگانان، بهار، بهنودی، بوعلی، بیهقی نو، پارسا، پارک، پایدار، پیروز، تقی زاده، تکیه، تهرانچی، توکلی، تیموری، جلیلی، جمهوری، جنتی، جواهریان، جوریز، چهار بازار، چهل تن، حاج ملاعلی کنی، حاج نادعلی، حاج حسن، حاجی حسن اول، حاجی حسن دوم، حاجی زمان، حافظ، حجاز، حدید، حریری، حسن نژاد، حمام قبله، خالقی، خدایی، خرم، خوانساری­ها، خورشید، دالان دراز، دشتی، دلگشا، دوستعلی خان، رازی، راستی، رحیمیه ۱، رحیمیه ۲، رحیمیه ۳، روحانی، روحانی قدیم (اخلاقی)، روحیه، روغنی ها، سادات، ساعتچی، سجاد، سعادت، سلاحی، سلطانیون، سلیقه، سلیمانی، سیدمحسن، شکروی، شکروی جدید، شیخ جعفر، شیرازی، صادقیه، صدر، صدریه، صدیق، صلحی، صمدیه، ضرابی، ضیافت، عادلی، عالی نو، عباسی، عبدالواهب، عدل اسلامی، عربزاده، عزیزیان، عطاران، غرب، غفاری، فتاح، فرزانه، فولاد، قائم بزرگ، قائم کوچک، قدیانی، قیصر، کرباسی، کرمی، کیهان، گردن کج، گلستان، گلشن، گلشن شکن، لاله، ماشاءالله، ماهرو، محمدی، محیط، مریم، مستوفی، مشکات، مصباح ملی، ممتاز، منصور، مهدی، مهدی زاده، موسوی مهر، میر علی نقی، میرزا اسماعیل، میرزا عباس، ناصری، نقالخانه، نو قزوینی ها، نواب، نور، نیازی، وحید، وزیری، وهابیه، یزدی ها و یمین.
 
پاساژهای بازار تهران:
 
پاساژهای بازار تهران عبارتند از: ۱۱۰، احمدی، ارباب زاده، آرش، آزادی، اسلامیه، اقدسیه، امیر، آنتیک، آهن، ایده آلی، ایران یراق، برقعی، بری، بهبهانی، بهرامی، بوستان، پردیس، تجارت، جعفری، جهان، جوادیون، جواهریان، حاتمی، حضرتی، حمید، دربنده، دین، رحمتی، رحیمی، رز، رضا، زاد، زمرد، سعادت، سعید، سیدجعفر، شریف، شمس، شناور، شهرابی، شیروانی، صدف، صدقیانی، صفا، صنایع، ظفر، عادلی، عظیمی، علوی، علی کراچیان، غنی آبادی، فجر، فرد حسنی، قادری، قدسی، قیصریه، کاشانی، کاشی ها، کامیاب، کاووسی، کلاهدوز، کمالی، کمیلیان، کویتی ها، کویتی های جدید، گل ها، لطفی پور، مباشر، مسعود، منصور، مهتاش، موقونه، میلاد، ناصر، نصیری، نور، نیکبخت، وحدت، وطن، وین و یکتا.
 
مجموعه بازار تهران که به خیابان های خیام در غرب، ۱۵ خرداد در شمال، مولوی در جنوب و سید مصطفی خمینی در شرق محدود می شود، جزء محدوده طرح ترافیک تهران می باشد.
 
بهترین مسیر برای دسترسی به بازار تهران استفاده از  ایستگاه مترو ۱۵ خرداد می باشد.
 
مجموعه تاریخی بازار تهران در تاریخ ۲ آبان ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۴۰ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.