دانلود پاورپوینت بررسی ظرفیت های آبنما در طراحی معماری داخلی ایرانی

 
ظرفیت های آبنما در طراحی معماری داخلی ایرانی
 
نمایی از آبنما در خانه مرتضی قلی خان اقبال السلطنه در ماکو
 
زیستگاه انسان همواره حول منابع آب شکل گرفته ­است و اصطلاح «آبادانی» حکایت از رابطه بلافصل و ضروری آب با تشکیل جوامع بشری دارد. در ایران با توجه به جایگاه آب و ارزش ­های مادی و معنوی آن – که سابقه در دوران باستان دارد و در دوره اسلامی نیز از منظر دینی اهمیتی خاص می ­یابد- این عنصر حیات­ بخش به معماری داخلی بناهای مسکونی نیز راه یافته و حتی مکانی را به خود اختصاص داده­ است که اصطلاحاً «حوض­ خانه» نامیده می ­شود. حوض ­خانه مکانی است متشکل از یک حوض یا آبنما در مرکز، و فضایی که برای نشستن و استراحت در اطراف آن تعبیه شده­ است. حوض­ خانه ها علاوه بر کارکردهای طبیعی خود همچون ایجاد فضای خنک با رطوبت کافی در ماه ­های گرم سال و تأثیرات روحی و روانی، دارای کارکرد زیباشناختی نیز هستند و همچون سایر قسمت ­های بنا دارای تزییناتی می­ باشند که برای تأکید و برجسته ­سازی خواص آب­نما به آن الحاق می ­شده ­است. با توجه به اینکه امروزه معماری داخلی بناهای مسکونی در ایران بیشتر طبق الگوهای مدرن طراحی و اجرا می ­شود که یکی از پیامدهای آن جدایی سکونتگاه انسان از طبیعت و عناصر طبیعی است، در این مقاله کوشش بر آن است تا قابلیت­ های طبیعی و زیباشناختی آب­نما برای به­کار­گیری در دکوراسیون داخلی مورد مطالعه قرار گیرد.
 
حوضخانه در معماری سنتی ایران
 
حوضخانه نوعی فضای معماری است که به عنوان اقامتگاه تابستانی در باغ یا خانه احداث می ­شده و در فصل گرما مورد استفاده قرار می­گرفته است. نقش اصلی آن ایجاد یک فضای واسط بین درون و بیرون از طریق کشاندن عناصر طبیعی به فضای درون برای تامین دمای مناسب می ­باشد. در واقع حوضخانه به منظور خنک کردن هوای خانه در تابستان با استفاده از خاصیت خنک کننده­ ی تبخیر آب ساخته می ­شود. با توجه به نوع رابطه با باغ یا حیاط و نوع اقلیم، اندازه و موقعیت آن تفاوت داشته ­است. معماران ایرانی آب را در مجموعه ­های خود وارد می­ کردند و در به ­کار­گیری این عنصر، گنجینه­ ای از خصوصیات فیزیکی و مذهبی را به خدمت می­ گرفتند تا معماری آنان از غنای بیشتری برخوردار باشد. داشتن عمارت حوض­خانه ، یکی از علایم و نشانه­ های تشخص و تمکن هم به شمار می ­آمده ­است و لذا افرادی که از نظر مالی توان ساخت چنین بنایی را می­ یافته ­اند علاوه بر برخورداری از فضای مطبوع آن در تابستان ، از تشخص و امتیاز طبقاتی آن نیز بهره­ مند می ­شدند.  حوض­خانه با مرکزیت حوض و در مسیر حرکت آب قنات­ ها که بر تقاطع دو محور اصلى حیاط مرکزى، در فضایى پایین ­تر از حیاط ساخته می ­شد و در روزهاى گرم تابستان، فضایى خنک فراهم می­ کرد. جبهه رو به حیاط حوض­خانه همواره باز بود. دو تا چهار اتاق در اطراف حوض ساخته می ­شد که با درهاى چوبى به حوض­خانه متصل می­ گردید. کف اتاقها حدود یک متر از سطح فضاى داخلى یا حوض بلندتر بود. جریان آب از یک طرف به حوض­خانه وارد و ضمن عبور از آن از طرف دیگر خارج می ­شد. نور حوض­خانه نیز از پنجره ­ها و گاه روزن­ هاى سقف تأمین می­ شد. حوض­خانه­ هاى باغ دلگشاى شیراز، کاخهاى هشت بهشت اصفهان، صاحبقرانیه تهران، اشرف مازندران، باغ مزار کاشمر و باغ دولت ­آباد یزد از معروف­ ترین نمونه­ های این بنا هستند. حوض ­های آب، علاوه بر ایجاد رطوبت و خنکی، نور ضعیفی را نیز  به اطراف منعکس می ­کنند و بدین منظور در خانه­ هایی که بنای حوض­خانه مستقل است، در محور عمود بر حوض، نورگیرهایی تعبیه می ­شده ­است. در حوض­خانه باغ دولت ­آباد یزد حوض آب درست در زیر محور بادگیر قرار دارد که در آن علاوه بر جریان یافتن هوا، نور نیز در آب منعکس می ­شود. بنابراین حوض­ها در داخل ساختمان زیر گنبد و منطبق بر محور عمودی نورگیر اصلی که در رأس گنبد قرار دارد، واقع می ­شوند. این فضا پیوند معماری و طبیعت را به ­وسیله عنصر آب که یکی از ارزشمندترین عناصر طبیعی است، برقرار می­ کرده ­است. ابداع و احداث حوض­خانه­ها ناشی از نیاز منطقه به نسبت وضعیت جوی و شرایط جغرافیایی مناطق کویری و شدت گرمای تابستان این مناطق بوده­ است. سیستم عملکردی حوض­خانه به این صورت بوده­ است که آب از یک سمت حوض­خانه وارد می­ شده و با عبور از حوض آب از سمت دیگر خارج می ­گردیده ­است.علاوه بر اینکه عبور جریان آب باعث خنک شدن محیط می­ شده­ است در برخی از حوض­خانه ­ها با ساخت بادگیر در مجاورت بنا، جریان مداوم هوا وارد این فضا می ­شده و باعث افزایش برودت و مهیا شدن شرایط آسایش در این مکان بوده ­است. بادگیر به نوعی دیگر ارتباط فضای بیرونی حوض­خانه با فضای داخلی را برقرار می­ کند که نقش باد مانند آب نسبت به منظر در این فضا را می­ توان احساس و درک کرد. در واقع هواکش برای خارج شدن هوای گرم و شتاب دادن به حرکت و جریان هوا در سقف ایجاد می ­شد، اما در عین حال امکان حضور نسیم و جریان هوا را در شکلی کنترل­ شده ایجاد می ­نمود. 
 
محل استقرار حوض­خانه عموماً در طبقه زیرین طنبی بوده است، اما استثنائاً در همکف نیز ساخته می ­شده­ است، به عنوان مثال در خانه مشروطیت تبریز، حوض­خانه در طبقه همکف واقع است. در پیرامون حوض­خانه ، دو یا چهار اتاق ساخته می ­شد که معمولاً کف آنها حدود یک متر از کف فضای داخل حوض­خانه و یا از سطح حوض بلندتر می ­باشد که می ­توانستند به عنوان سکویی جهت نشستن استفاده شوند. این اتاق­ ها به ­وسیله درهای چوبی با داخل حوض­خانه مرتبط می ­شوند و بعضاً هم به وسیله پنجره از فضای باز اطراف حوض­خانه نور می­ گیرند. در خانه ­هایی که دارای ایوان سرتاسری جنوبی یا شمالی باشند حوض­خانه بازشوهایی به این ایوان داشته ­است. حوض­خانه­ ها پوشش­ های متنوعی دارند که اغلب نوع پوشش فضای مرکزی آنها متفاوت با نیم فضاهای جانبی است. ارتفاع آنها به اندازه یک طبقه بوده و در سمت جنوبی پنجره ­هایی رو به حیاط، جهت تهویه و نورگیری دارند. معمولاً حوض از بخش اصلى مخزن نگهدارى آب و یک «کوله حوض» (قسمتى سنگى یا آجرى که از کف زمین بالا می­ آید و پیرامون حوض را می ­گیرد)، آبراه ­هایى به نام پاشویه در داخل و بیرون کوله­حوض، و گاه شیرهاى آب براى وضو و شستشو و سکوهاى سنگى براى نشستن در اطراف آن تشکیل می­شود. حوض­ها بسته به سلیقه و نیاز و فضا، به شکل­ هاى گوناگون ساخته می ­شده ­است. متداول ترین آنها چهارگوش، مستطیل با تناسب طلایى، لوزى و دایره بوده، اما شش، هشت، نه، دوازده و شانزده گوشه، و در دوره قاجار صلیبى مانند حوض­خانه مجتهدی در تبریز و بیضى مانند خانه­ های صحتی و نیشابوری در تبریز نیز وجود داشته است. مهمترین عنصر تزیینى حوض­ ها فواره ­ها بوده­ اند. به مجموعه حوض و فواره گاه آبنما می­ گفتند که در ساخت آنها از مواد گوناگونى مانند مس، سرب، سنگ، برنج و سفال استفاده می ­شد. در تعریف آبنما آمده است: حوض آب، یا مجموعه ­ای از حوض و فواره و … که آب اصلی­ ترین عنصر تزیینی آن است و حوض و فواره معمولاً در مرکز قرار دارند.
 
 
 
جایگاه آب در معماری داخلی ایرانی
 
معماری ایرانی از اندیشه ایرانی و میراث هنری ایران سرچشمه گرفته ­است و مصالح مورد استفاده در معماری دو جنبه­ ی توأمان زیبایی و تکنیکی دارند. از طرفی دسترسی به منابع آب یکی از مهم­ ترین عوامل مؤثر در شکل­ گیری شهرها مورد توجه بوده­ است. در سرزمین ایران آب، به عنوان عنصر هستی­ بخش، همواره مورد توجه بوده و در ذهن ایرانیان، جایگاه ویژه ­ای داشته­است. به طور کلی، مکان استقرار شهر ایرانی تابع حضور آب بوده ­است و شهرها عموماً در امتداد مسیر رودخانه ­ها، پیرامون چشمه ­ها ، و یا در مسیر قنات­ ها ساخته می ­شدند. به دلیل تنوع اقلیمی و محیط طبیعی در بسیاری از مناطق نیاز مردم به آب از راه منابع زیرزمینی، چون قنات و چاه ­ها حاصل می ­شود. اما با این وجود آب همواره به عنوان یک عنصر تزیینی در کنار سایر کاربردهای آن حضور داشته­ است. نمود آب در معماری به عنوان عنصری اصلی و مرکزی تلقی شده و معماری در اطراف آن قرار می ­گیرد، علاوه بر شکل­ دهی به محیط و فضا، نمود نمایشی و دکوراتیو نیز دارد. به همین دلیل حضور آب در معماری، همواره متضمن مفاهیم نمادین نیز هست. استفاده از آب در معماری به صورت حوض­ های بزرگ و انشعابات مختلف آن در حیاط و باغ ها، حوض و آبنما در درون بناها، صورت می­ گرفته ­است. حوض ­خانه بخشی از بنای داخلی است که در شرایط گرمای هوا ، محیط قابل تحمل و فضایی مطبوع برای ساکنین خانه فراهم می ­کرده است. کاوش هاى باستان شناسى نمونه­ هاى بسیارى از کاربرد حوض را نشان می­ دهد، از جمله در خانه­ هاى مکشوفه از تپه یحیى در کرمان، متعلق به هزاره پنجم قبل از میلاد و در آثار معمارى ایلامى مکشوفه از هفت تپه خوزستان، متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد نمونه ­های حوض به چشم می ­خورد. با شروع دوره اسلامى و توجه بیشتر به طهارت و پاکى و نیز تزیین بناها، حوض با کاربردها و تزیینات متنوع از عناصر مهم معمارى اسلامى گردید. در خانه­ هاى سنّتى ایران، حوض براى کاستن گرما و تأمین رطوبت هوا، وضو ساختن، شستشو و ذخیره آب و آبیارى ساخته می ­شد. جنبه حیاتی و تقدس آب برای ایرانیان و  به­ کار­گیری آن برای ایجاد پیوند ما­بین معماری و طبیعت یکی از دلایل استفاده از آب در معماری داخلی می ­باشد. همچنین به­ وسیله ایجاد سایه، آب- این عنصر حیاتی و مقدس- را حفظ می­ کردند. ابداع و احداث حوض­خانه­ ها ناشی از حفظ حیات و نیاز اقلیمی مناطق گرم و یا خشک در تابستان بوده است. از طرفی باید توجه داشت نور و آب دو عنصری هستند که اغلب محورها و مرکز اصلی فضای معماری را مشخص می­ کنند[3] و بنابراین حوض آب غالباً در یکى از محورهاى اصلى فضاى خانه قرار داده ­می­ شد، به طورى که طول حوض در امتداد طول خانه قرار گیرد. در یزد بر سر راه بادهایى که از طریق بادگیرها به محیط خانه وارد می­ شد، حوضچه­ هاى کوچکى قرار می ­دادند که هم هوا را خنک می­ کرد و هم در گوشه و کنار آن از مواد غذایى نگهدارى می ­شد. همچنین در حوض­ها از حیواناتى چون ماهى و برخى مرغان آبى نگهدارى می­ کردند. کمبود آب در ایران از عوامل مهم برای تمایل به تماشای آب و استفاده از آب به عنوان منظر، برای تماشاگر ایرانی بوده است و از طرفی جایگاه ویژه آب در تفکر اسطوره ­ای ایران باستان و آیات قرآن و توجه دین اسلام به ویژگی­ های حیات­ بخش آن سبب ایجاد  زمینه ­هایی برای پاس ­داشت این عنصر ارزشمند می­ شد.
 
 
 
زیباشناسی آب در معماری داخلی
 
 
 
آب نماد وجود بالقوه همه چیزها است، به طوری که در آفرینش، اساطیر و آئین ها همواره مقدم بر هر شکل و صورتی در نظر گرفته می­ شود. تعابیر و مفاهیمی که در رابطه با آب مطرح است، پیوند نزدیکی با معانی ذاتی آن و نقش حیاتی­ اش در خشک­ بوم ایران داشته ­است. در ایران آب پیام ‌آور روشنایی و پاکی به شمار می ‌رفت و از ارزش زیادی برخوردار بود، تا جایی که آلوده کردن آب از گناهان بزرگ محسوب می ­شد.  شاید به علت اینکه ایران کشوری کم‌ آب بوده، این مایع حیاتی بین ایشان قدر و منزلتی والا داشته است. به دلیل تقدس خاص آب در مشرق زمین و بخصوص نزد ایرانیان و مسلمانان، همواره از عناصر اصلی شکل ­دهی به فضاها بوده است. آب در معماری ایرانی به اشکال مختلفی حضور دارد که خود ناشی از ارزش والای آن در حیات مردمان این سرزمین و تجسم باورها و اعتقادات آنان نسبت به این ماده زندگی­ بخش است. مرکزیت آب از مهمترین شکل­ های حضور آب در مکان زندگی است. به­ دلیل اینکه مراکز آبادانی حول منبع آب شکل می­ گیرند مرکزیت آب در بنا و فضا نیز بر کانونی بودن و مورد توجه بودن آب تأکید می ­ورزد. این مرکزیت خود حاوی مضامین و معانی مذهبی و معنوی نیز هست و همچنین به عنوان یک عامل هویت بخشِ مهم در ایجاد فضا مطرح می ­باشد. همچنین آب در عین شکل­ پذیری در معماری ایرانی یک عنصر شکل ­دهنده نیز هست؛ به نحوی که با ایجاد مرکزیت و نیز انشعابات مختلف به فضا شکل داده به آن هویت می ­بخشد. به این ترتیب آب در ارتباط با محیط اطرافش معنا می­ یابد و متقابلاً به محیط معنا و مفهوم می­ بخشد. نقش دعوت­ کنندگی آب در معماری را  نیز نباید از نظر دور داشت. آب چه در مرکز قرار داشته باشد و چه به صورت جاری و روان در محیط حضور داشته باشد و چه در حالت سکون و یا حرکت، همواره حالتی دعوت ­کننده دارد. صدا و تلألو آب نگاه ناظران را به خود می­ خواند و بسته به نوع حضور در فضا با تماشاگر خود ارتباط برقرار می­ کند. حرکت آب نشانه جریان زندگی نیز هست و همین طور تداعی­ گر بهشت و نهرهای روان آن در تفکر اسلامی می ­باشد. در کاخها و باغها غالباً در جشنها، در کنار حوضها و استخرها چراغانى می ­شد تا از انعکاس نور چراغها در آب، جلوه­ هاى بصرى پدید آید. فواره ­ها افزون بر جلوه بصرى، به سبب صداى فروریختن آب بر سطح حوض، نوعى تأثیر موسیقایى نیز پدید می­ آوردند. از سویی همان­ طور که پیشتر نیز گفته شد، حوض داراى مفاهیم نمادین نیز هست. آب در معماری به صورت­ های مختلف راکد و ساکن، رونده، جوششی و پرتابی یا فواره ­ای مورد استفاده قرار می­ گیرد که هر یک مفهوم خاص خود را دارند. آبهای ساکن حالت بازتابی دارند. این چنین آبی آرام است اما حالتی ظریف و شکننده دارد و یک حرکت کوچک می­ تواند سکون و مفهوم حاصل از آن را بر هم بزند. آب ساکن به دلیل آرام و انباشته بودن آن حالتی رازگونه دارد و به نظر می­ رسد روح متفکر و جاری طبیعت در آن ظهور می ­کند. آب ساکن طبیعتاً تصاویر را در خود منعکس می ­سازد و به همین دلیل یک عنصر قابل توجه در ترکیب ­بندی فضا است. سطح آیینه­ وار آب محیط اطراف را بازتاب می­ دهد. سطح آب نقطه تلاقی جهان واقعی و خیالی است. تصویر انعکاس یافته در آب به بی ­نهایت و امتداد و عمق اشاره می­ کند، تکرار فضا است، و به عبارتی سمبل آسمان در زمین است.
 
 بر خلاف آبِ ساکن، آبهای پویا یا متحرک بسیار پر انرژی بوده و به سرعت توجه بیننده را به خود جلب می­ کنند. آب جاری با ایستاییِ معماری، نوعی تقابل و تناقض ایجاد می­ نماید و این تقابل به سهم خود یک حالتی از گذرا بودن زمان را به بیننده القا می­ کند و از طرفی سکون و رکود ذهن را بر هم می ­زند. حرکت آب از نظر صدا و موسیقی مفهوم قابل توجهی دارد. صدای تولید شده توسط آب نیز از نظر تأثیرگذاری به بخش ­های مختلفی تقسیم می ­شود.  آب هنگام برخورد با مانع­ ها و یا هنگام جاری شدن بر سطوح مختلف، صداهایی متفاوت و متنوع ایجاد می ­نماید و این صداها بر حسب سرعت، فشار و حجم آب متفاوت است. جاری شدن و یا فواره زدن آب در مسیرهای مختلف با شدت ­های مختلفی صورت می­ گیرد. عناصر معماری مربوط به آب با صدای خود پیغام دعوتی پخش نموده و ساکنان بنا را به خود می­ خوانند. صدای آب در فضای درونی بیشتر حالتی مکاشفه­ گونه دارد و بعلاوه ممکن است در برخورد با دیوارها و به طوری کلی در برخورد با موانع انعکاس یابد و نوع متفاوتی از موسیقی را در تقابل با فضای بیرون ایجاد نماید. زیرا در بیرون جنبه برون گرایانه غالب است و صدای آب با صداهای محیط بیرون ادغام می­ شود. صدای آب در سکونتگاه انسان، نشانه تسلط انسان بر طبیعت نیز هست . در واقع به این طریق انسان طبیعت را در شکلی رام و ظریف و آرامش بخش به محیط زندگی خود کشانده است. در فضای بیرون همچنین برای عمق ­نمایی و ایجاد خطای بصری کف حوض را معمولاً کاشی کاری نمی­ کنند. اما حوض­ هایی که در اندرونی ساخته می ­شوند با انواع کاشی­ ها تزیین شده و بالعکس به نازکی و روشنی آب تأکید می ­ورزند. در اینجا آب حالت یک ماده شفاف را دارد که در فضای تاریک و زیرزمینی به مدد نور می­ شتابد. همچنین باید توجه داشت که تزیین حوض و فضای اطراف آن و نیز ایجاد تمهیداتی همچون سیستم فواره، به منظور برجسته ساختن حضور آب در فضا صورت می­ گیرد. در واقع به این طریق معماران ایرانی می ­خواستند آب را به شکلی برجسته در درون بنا به نمایش بگذارند و از مقدار اندکی آب، بیشترین تأثیرات را ایجاد نمایند. رنگ حوض و نحوه حرکت آب در آبنما تاثیر بسزایی در نحوه بازی نور در فضا دارد و نور ساعات مختلف روز در برخورد با رنگ حوض افکتهای متفاوتی ایجاد می ­نماید. به این ترتیب طراحان در معماری سنتی با استفاده از عناصر طبیعی همچون آب و نور به تمهیدات چشمگیری در تزیین فضا دست می ­یافتند. همچنین آب از عناصری است که در نزد ایرانیان نشانه پاکدامنی و باروری و برتری است تا آنجا که یکی از جشنهای ششگانه آمیخته با هنرهای قومی در ایران قدیم به این عنصر منسوب می ­شود و حضور دائمی آب در محیط زندگی نشانه توجه متداوم و گسست ناپذیر ایرانیان به این عنصر بوده است.
 
 
 
قابلیت های طبیعی آب در معماری داخلی
 
 
 
آب در نزد ایرانیان نه تنها برای رفع نیازها مورد استفاده قرار می‌ گرفته، بلکه از لحاظ معنوی و روحی نیز تأثیر بسیاری داشته است. آب با قابلیت‌ های مختلف خود مانند حیات بخشی، تازگی، درخشندگی، پاکیزگی، رونق و رواج روشنایی، سکون و آرامش و تحرک، احساس ‌های متفاوت در روح و روان انسان گذارده است. به همین دلیل همواره در مکان‌ هایی که ساخته دست بشر هستند، به صورت ‌های مختلف برای خود جا باز کرده است. برای ایجاد فضای راحت و منطبق با اقلیم، نیاز به اتخاذ روشی هماهنگ با معماری ساختمان و استفاده از عناصر طبیعی بود، به عنوان مثال نمونه ­ای از آبنماها مثلاً در خانه دولت آباد یزد درست زیر بادگیر قرار دارد که هم از نظر تامین منبع هوا برای ایجاد خنکیِ لازم و هم از نظر تأمین نور حائز اهمیت است. همچنین باید توجه داشت که در معماری سنتی حوض­خانه را معمولاً در زیرزمین می ­ساختند و کف اتاق ­های اطراف آن را اندکی بلندتر می­ ساختند. به این شیوه جریان هوا راحت­تر صورت می­گرفت. در واقع در معماری سنتی بدون نیاز به صرف انرژی­ های مضاعف از نیروهای طبیعی برای ایجاد فضای مورد نظر استفاده می­ شد. آب علاوه بر ایجاد فضای خنک و باطراوت، تمرکز و الهام آفرینی و آرامش خاطر و آسایش روحی ایجاد می ­نماید. آب ساکن همچنین سبب ایجاد احساس خلوت، سکوت، تفکر و آزادی و هدایت انسان به سوی تفکر می­ شود. یک فضای مثبت برای تصویرسازی خلاق، نماد زندگی بهشت و زیبایی و سرسبزی، وحدت، ایستایی صلح و آرامش است. و آب در حالت متحرک سبب ایجاد تحرک و سرزندگی و پویایی می­ گردد. بنابراین حضور آب در محیط زندگی علاوه بر ایجاد آرامش جسمی، آرامش روحی و روانی نیز ایجاد می ­نماید.
 
 
 
آب در معماری داخلی امروزی
 
 
 
طراحی داخلی در هر محیطی بدون شک تحت تاثیر عوامل محیطی و آب و هوایی آن منطقه بوده است. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در شیوه طراحی معماری، نوع آب و هواست که سبب اتخاذ روش­ هایی برای مقابله با برخی عوامل محیطی یا متعادل ساختن آن شده است. انواع تمهیدات برای ایجاد دمای مناسب در محیط زندگی در معماری ایران رایج است که به روشهای مختلفی از جمله استفاده از مصالح متناسب با هر اقلیم، و یا نحوه طراحی بنا صورت می­ گیرد. به عنوان مثال ایجاد بادگیر یا حوض­خانه از قابل توجه­ ترین روش­ های مقابله با گرمای هوا در تابستان است. اگرچه به تدریج، با توسعه فن­ آورى و پدید آمدن وسایل خنک ­سازى و خشک شدن قناتها و مانند آن، حوض­خانه ­ها رونق خود را از دست دادند اما با اندکی تأمل و رجوع به معماری گذشته می ­توان مجدداً از شیوه­ های سنتی برای ایجاد فضای دلخواه استفاده نمود. در واقع بناها و فضاهای مصنوع امروزی باعث جدایی ما از طبیعت می­ شوند. اگرچه این جدایی از طبیعت به منظور ایجاد یک قلمرو انسانی و به دور از خطرات عوامل طبیعی صورت گرفته ­است، اما کیفیتی مصنوعی داشته و سبب بیگانگی انسان از طبیعت می­ شود. و به عبارتی نیاز روانی انسان به طبیعت و مفهوم حضور آب در فضا در معماری امروز مورد بی ­توجهی قرار گرفته است. طبیعت، حلقه گمشده زندگی مصنوعی امروز است. پویایی و سرزندگی محیط سنتی ما به یک خاطره تبدیل شده است. محیط مصنوع، و معماری امروز، ما را از طبیعت جدا ساخته ­اند. امروز، آب در معماری ایرانی و بخصوص معماری داخلی، حضوری مفهومی ندارد، در حالی­ که می ­تواند دستمایه طراحی فضاهای مختلف زندگی باشد.
 
نیاز به پیوند معماری و طبیعت در هنر معماری ایرانی بوسیله عنصر آب که مقدس و ارزشمندترین عنصر طبیعی بوده است حاصل شده­ است. در واقع آب یکی از عوامل پیوند معماری و طبیعت است که به عنوان یک عنصر تزیینی وارد معماری ایرانی شده است و فضای حوض­خانه که بدین منظور شکل گرفته است به نوعی فضایی واسطه و نیمه باز مابین فضای باز و بسته یا داخل و خارج است. ساخت حوض­خانه و آبنما به ایجاد تعادل میان محیط ساخت بشر و طبیعت و نیازهای انسان منجر می­ شود. آبنماها در مرکز ثقل ساختمان و در قسمت تابستان­ نشین (جبهه جنوبی و شرقی) جانمایی شده ­اند  و مجلل ­ترین فضاها به حساب می ­آمدند. معمولاً بر فراز آبنما بر سقف تزییناتی ایجاد می­ شود که در بازی نور و تلالو آب ، تأثیرات زیبایی ایجاد می ­نماید و می ­تواند به عنوان یک تمهید دکوراتیو در معماری امروز نیز به کار گرفته­ شود. اگر چه امروزه امکان ساخت حوض­خانه در فضاهای آپارتمانی وجود ندارد اما آبنما به طرق مختلف و متناسب با این فضاها می­ تواند در معماری داخلی حضور یابد. در واقع امروزه آب بیشتر در قالب مصنوعاتی مانند اکواریوم وارد فضای داخلی می­ شود. این شیوه اگرچه برای فضاهای کوچک و بسته آپارتمانی مناسب به نظر می ­رسد اما خالی از مفهوم سنتی آب در معماری است، زیرا حضور آب در معماری سنتی ایران به صورتی کاملاً طبیعی لمس می ­شود. این حضور هم از نظر زیبایی بصری و هم از جنبه موسیقایی و در عین حال به لحاظ مفهوم معنوی و مذهبی مایه آسایش جسم و تعالی روح انسان می­ شود.
 
 
 
2. نتیجه گیری
 
در معماری سنتی ایران، همواره تعادل بین عناصر مختلف برقرار بوده و ساخت محیط زندگی با توجه به نیازهای جسمی و روحی توأمان صورت گرفته است. در این میان به دلیل نیاز انسان به طبیعت و لزوم پیوستگی میان این دو، در معماری ایرانی سعی شده­ است که از عوامل طبیعی برای رفع برخی از نیازها استفاده شود و در عین حال با برجسته ساختن جنبه تزیینی و نیز ایجاد نوعی احترام و بزرگداشت نسبت به طبیعت این عناصر در طراحی معماری به کار گرفته شوند. یکی از راههای پیوند معماری و طبیعت ایجاد حوض­خانه در حیاط، باغها و نیز اندرونی خانه­ ها بوده­است. حوض­خانه یک فضای معماری است که بر اساس نیاز به ارتباط فضای درون و بیرون و تأمین شرایط خرده اقلیم و آسایش در درون بنا شده ­اند. این فضا علاوه بر ایجاد دمای مناسب جهت آسایش ساکنان، حاوی عناصر زیباشناختی نیز می ­باشد که آب اصلی­ ترین و محوری ­ترین عنصر این مجموعه می ­باشد. امروزه عناصر طبیعی و از جمله آب به دلایل مختلفی از معماری داخلی حذف شده­ اند. این در حالی است که حضور آب در معماری علاوه بر تأثیرات طبیعی که در ایجاد طراوت و آرامش روحی دارد سبب تداوم مفاهیم معنوی مربوط به آب در تفکر ایرانی و اسلامی می­ گردد. این مفاهیم که پیوند ناگسستنی با دیدگاههای مذهبی و معنوی درباره تقدس، پاکی و ارزشمندی آب دارند سبب می­شود که حضور عناصر دکوراتیو در معماری داخلی با عنایت به ویژگی­ها و کارکردهای زیباشناختی، چه از لحاظ زیبایی بصری و صوتی و چه زیبایی معنایی صورت پذیرد.