دانلود پاورپوینت بررسی مقبره حاج حسین خوانساری اصفهان

آقا حسین خوانسارى (م 1098 یا 1099 ق) مشهور به محقق خوانساری دانشمند، فقیه و حکیم بزرگ شیعه در دوره صفوى است . مدتی سمت شیخ الاسلامی داشت و به مدد نفوذی که بر شاه سلمیان صفوی داشت، توانست حکمت و دانشهای عقلی را که از استادان به نام آن روز همچون میرفندرسکی و ملا محمدتقی مجلسی و دیگران فرا گرفته بود، در حوزه اصفهان ترویج نمود.
ولادت
 
آقا حسین خوانسارى فرزند جمال‌ الدین محمّد خوانسارى[۱] در سال ۱۰۱۶ق در خوانسار به دنیا آمد.[۲]
تحصیلات
 
آقا حسین خوانساری در کودکی جهت تحصیل علوم دینی به اصفهان هجرت نمود و در مدرسه خواجه ملک جنب مسجد شیخ لطف الله مشغول تحصیل شد. تحصیل او در آن مدرسه به علت فقرش با سختی همراه بود به طوری که در اوایل که در مدرسه بسر می برد قادر نبود جهت گرم‌کردن خود آتش فراهم آورد و لذا لحاف کهنه‌ای را که داشت به خود می‌‌پیچید و در اطراف حجره راه می‌‌رفت تا به این وسیله خود را گرم کند.
 
محقق خوانساری در اوایل بیشتر به تحصیل فلسفه و حکمت می‌‌پرداخت؛ ولی بعد از مدتی به فقه نیز روی آورد به طوری که جنبه فقاهت او از دانش فلسفی‌اش بیشتر گردید.[۳]
 
آقا حسین خوانسارى در نزد بزرگان بسیاری از علما چون میرفندرسکى، ملّا محمّدتقى مجلسى، خلیفه سلطان، ملا حیدر خوانسارى، میرزا رفیع الدین نائینى کسب علم نمود‏[۲]تا جایی که به سبب اساتید بسیارى که از محضرشان کسب علم نموده ملقّب به «تلمیذ البشر» گشت.
تدریس
 
آقا حسین در کلام، فلسفه و فقه و اصول تبحّر تمام داشت و ریاست علمى و مذهبى زمان خود بود.[۴] تا جایی که به او لقب «استاد الکلّ فى الکلّ» دادند به جهت آنکه در هر یک از دروس معقول و منقول تدریس میکرد.[۵]
 
محقق خوانساری در تیزهوشی، نکته‌سنجی، حضور ذهن و سرعت انتقال چنان بود که برای فهم مطالب، نیاز به فکر کردن نداشت. بلکه در تدریس، بدون مقدمه سخن می‌‌گفت و در هنگام درس دادن، کتاب به دست نمی‌‌گرفت و در مجالس هم به اندازه ضرورت سخن می‌‌گفت و حاضرجوابی، از خصوصیات او بود.‏[۳]
مکتب علمی ‌‌تربیتی
 
برنامه و اصولی که در مدرسه آقا حسین خوانسای مورد توجه بود و از آن پیروی می‌‌شد، عبارت بود از:
 
    الف. تهذیب نفس؛ تربیت طلاب، در سرلوحه برنامه حوزه علمیه آقا حسین خوانساری بود. طلاب در کنار تحصیل علم و دانش، در پیرایش روان و صفای روح نیز تلاش می‌‌کردند.
 
محقق خوانساری پیش از آن که به سرپرستی حوزه علمیه و به کار تربیت طالبان علم بپردازد، بر نفس خود چیره شده بود؛ به گونه‌ای که همه نزدیکان و شاگردان مدرسه به آن گواهی داده‌اند. محقق خوانساری نزد مردان بزرگ روزگارش، مورد اعتماد شناخته می‌‌شد و نزد شاگردانش، استادی مهربان و صمیمی‌‌ و دلسوز بود. او تقوای علمی ‌‌داشت و اهل انصاف و حق‌گویی بود و در گفتگوهای علمی ‌‌دنبال حقیقت بود و از خودپسندی دوری می‌‌گزید.
 
    ب. جامعیت علمی؛ در حوزه محقق خوانساری فلسفه، کلام، فقه، هیأت و ریاضیات تدریس می‌‌شد. وی برای نشر اسلام علاوه بر حدیث و فقه، یادگیری فلسفه و حکمت را لازم می‌‌دانست؛ آقا حسین در فلسفه پیرو میرداماد، فندرسکی، مولی حیدر خوانساری و شیخ بهاءالدین عاملی بود.
    ج. محور بودن اصول عقاید؛ اصول دین و عقاید، سنگ زیرین آموزه‌های مدرسه خوانساری‌ها بود. از این رو، اخلاق و فقه بر مبنای اصول عقاید پی‌ریزی می‌‌شدند و به همین دلیل، آقا حسین خوانساری رساله‌ای در «جبر و اختیار» و ترجمه «نهج البلاغه» علامه حلی در باب امامت و رساله‌ای درباره رجعت نگاشت.
    د. حضور در زمان؛ از خصویات مدرسه خوانساری‌ها، همراهی با زمان و حضور در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بود. [۶]
 
شیوه تدریس
 
    الف. پیش مطالعه؛ او به طلاب و شاگردان پیشنهاد می‌‌کرد که قبل از حضور در درس، به پیش مطالعه بپردازند. و این سنت حسنه و نیکو تا به حال در حوزه‌های علمیه رواج دارد.
    ب. مجتهدپروری؛ از ویژگی‌های حوزه‌های آن روز شاگردپروری و کوشش در رساندن آنان به مرتبه اجتهاد علمی ‌‌بود. در مدرسه آقا حسین، روحیه اندیشه‌وری در شاگردان تقویت می‌‌شد و آنان تشویق می‌‌شدند به خود برگردند و استعدادهای ناشکفته خود را آشکار کنند.
    ج. نظارت بر یادگیری؛ در حوزه محقق خوانساری، استاد نکته‌های درسی مشکل و پیچیده را از شاگردان می‌‌پرسید و یافته و جواب‌های آنان را تصحیح می‌‌کرد.
    د. میدان دادن به طلاب؛ به طلاب فرصت داده می‌‌شد بپرسند و دریافت‌های خود را با استاد در میان بگذارند و شاگردان حق نقد سخن استاد را داشتند که این، روحیه علمی‌‌ و کاوش را در آنان تقویت می‌‌کرد.[۷]
 
جایگاه آقا حسین در دربار صفوی
 
آقا حسین در دوران پادشاهى شاه سلیمان صفوى (۱۰۷۷ - ۱۱۰۵ق) اعتبار بسیار و بر شخص شاه نفوذ فراوان داشت و این ارجمندى او دستمایه‏اى وافر براى ترویج دانشهاى عقلی و حمایت از حکمت و حکیمان گشت. وی پس از میر سید محمد معصوم (م ۱۰۹۵ق) شیخ الاسلام اصفهان شد.[۲]
 
شاه سلیمان جبّه گرانبهاى خود را براى او فرستاد و در یکى از سفرها نیابت سلطنت و رسیدگى به کارهاى کشورى را به وى واگذار کرد.[۸]
شاگردان
 
آقا حسین خوانساری از همان اوائل تحصیل معارف اسلامی، به تدریس پرداخت و در مقام تدریس به جایی رسید که با وجود اساتید بزرگی همچون شیخ بهایی، مقدس اردبیلی و محمدتقی مجلسی ـ که در قید حیات بودند یا تازه از دنیا رفته بودند ـ «استاد الکل فی الکل» لقب گرفت. در طول تاریخ حوزه شیعه، دو نفر به این لقب مفتخر شدند؛ آقا حسین خوانساری و علامه وحید بهبهانی.
 
شاگردان محقق خوانساری عبارتند از:
 
    آقا میر محمدصالح خاتون آبادی، داماد مجلسی (1058ـ1126 ق)
    ملا میرزا محمد مدقق شیروانی (متوفی 1099 ق)
    سید نعمت الله جزایری
    آقا جمال خوانساری فرزند محقق خوانساری (متوفی 1122 ق)
    ملا علیرضا تجلی شیرازی (متوفی 1085 ق)
    آقا رضی خوانساری فرزند محقق خوانساری (متوفی 1113 ق)
    آخوند مسیحای کاشانی
    محمد شفیع خراسانی (مشهور به خیال)
    ملا حسن گیلانی
    علامه محمدباقر مجلسی (1037ـ1111 ق)
    سید حسین خلیفه سلطان (متوفی 1064 ق)
    میر عبدالحسین خاتون‌آبادی (1039ـ1105 ق)
    نصیرالدین محمد رضوی
    شیخ محمد بن عبدالفتاح سراب تنکابنی
    لطف الله شیرازی
    امیر ذوالفقار همدانی
    خواجه محمد
    سید محمدباقر بن سید علیرضا حسینی عاملی
    میرزا محسن
    محمد بن حسن حر عاملی
    علی‌اصغر مشهدی
    کمال‌الدین محمد بن معین الدین محمد فسوی فارسی
    رفیع الین محمد بن حکیم یزدی
    شیخ ابوطالب زاهدی گیلانی
    شیخ ابوالحسن فتونی نجفی
    سید علی امامی ‌‌اصفهانی
    طائف گلپایگانی
    میرزا عبدالله افندی
    ملا عبدالله مجلسی‏[۳]
 
آثار
 
آقا حسین در دو زمینه حکمت و فقه، شهرت فراوانی داشته است؛ وی به عنوان یک فیلسوف و فقیه و ادامه‌دهنده مکتب فلسفی اصفهان بود. بیشتر آثار او به صورت شرح و حاشیه بر کتاب‌های مهم فلسفی و تألیف رساله‌های کوتاه فلسفی بود و در فقه هم شرح بر کتاب دروس شهید اول را دارد که به لحاظ تتبع و دقت، مورد ستایش قرار گرفته است.
 
در زمینه گرایش‌های موجود در تفکر شیعه آقا حسین نماینده تفکر فلسفی و حکمی ‌‌است که ادامه‌دهنده مکتب فلسفی شیراز و اصفهان است. آقا حسین اندیشه‌های فلاسفه مشاء را همراه با مسائل ذوقی که طی دو قرن از آغاز صفوی بر آن افزود شد، تدریس می‌‌کرد. او علاوه بر فلسفه به فقه نیز تسلط کامل داشته است و فقه‌اش نیز امتداد مکتب اجتهاد عمومی‌ ‌فقهای شیعه می‌‌باشد.
 
آثار او عبارتند از:
 
    مشارق الشموس؛
    اجوبه المسائل؛
    رساله در خمس؛
    حل شک فی کون بعض اهل البلد کافرا و اکثرهم مسلمون؛
    ترجمه الصحیفه السجادیه؛
    ترجمه القرآن؛
    تفسیر سوره حمد؛
    تاریخ وفیات العلما؛
    الجبر والاختیار؛
    شرح کافیه ابن حاجب؛
    شرح هیئت فارسی قوشچی؛
    حاشیه اولی بر شفای ابن سینا؛
    حشایه ثانیه بر شفای ابن سینا؛
    حاشیه بر اشارات شیخ الرئیس؛
    حاشیه بر محاکمات فخر رازی؛
    حواشی بر حاشیه قدیمه دوانی بر شرح تجرید؛
    تعلیقاب بر حاشیه جلالیه شرح مطالع؛
    رساله در شبهه طفره؛
    رساله ایمان و کفر؛
    جواب پرسش‌های شاگردش میرزا محمد شیروانی؛
    تقریرات؛
    الجزء الذی لایتجزی؛
    رساله در نفی وجوب مقدمه واجب؛
    المائده السلیمانیه: فی الأطعمه والأشربه.‏[۳]                      
 
آقا حسین خوانساری از نگاه دیگران
 
الف. شهید مرتضی مطهری:
 
«آقا حسین خوانساری معروف به محقق خوانساری در مکتب اصفهان پرورش یافته و جامع المعقول والمنقول است. کتاب معروف او در فقه به نام «مشارق الشموس» می‌‌باشد که شرح کتاب دروس شیخ اول است».[9]
 
ب. میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (افندی):
 
«او فاضل علامه و عالم فهامه و استاد استادان عصر خود بود؛ فضائل او به شمار نمی‌‌آید. فضلای زمان و علمای اعیان در علوم عقلی و اصول و فقه، شاگرد او بودند. او یگانه عصر و یکتای زمان خویش بود، دیده روزگار کسی را ندیده که هم‌پای او باشد. او به بالاترین مراتب کمال رسیده، و برای همه اهل علم، امین و پشتیبان خوبی و برای ارباب فضل و حلم، دژی نیرومند بود. همان طور که خود به طنز می‌‌گفت «تلمیذ البشر» بود و این، به واسطه فزونی استادانش بود».[10]
 
ت .آیة الله خامنه ای
 
حضرت آیت الله خامنه‌ای در مورد دانشمندان خاندان خوانساری، به ویژه درباره آقا حسین و فرزندش، آقا جمال می‌نویسد:
«بی‌شک، در فهرست این ستارگان غالباً ناشناخته آسمان علم و فرهنگ، خانواده جلیل خوانساری‌ها، به ویژه محقق برجسته و کم‌نظیر، مرحوم آقا حسین خوانساری و فرزند فقیه و حکیم و بزرگوارش، مرحوم آقا جمال خوانساری می‌باشند. در عظمت و شأن مرحوم آقا حسین خوانساری همین بس که نام آوران بزرگی هم چون وحید بهبهانی و شیخ انصاری از او با عناوین «محقق» و «استاد الکلّ فی الکلّ» و امثال آن یاد کرده‌اند.
او و فرزندش، حکیم و فقیه و اصولی و متکلم و ریاضیدان و محدث و ادیب بوده و سهم وافری در شکوفایی و درخشش حوزه فرهنگی و علمی اصفهان در دوران میانی و پایانی صفویه داشته‌اند. اگر چه برخی از مؤلفات فقهی آنان در معرض استفاده اهل فن بوده است، ولی مجموعه آثار آنان هرگز به صورت قابل قبول در دسترس دانش پژوهان علوم اسلامی قرار نگرفته است». [11]
وفات و مدفن
 
 
 
آیت الله حاج آقا حسین محقق خوانساری بعد از عمری تلاش در راه اعتلای معارف و حقایق تشیع، سرانجام در اول رجب سال ۱۰۹۹ و یا ۱۰۹۸ هجری قمری در سن هشتاد و دو سالگی از دنیا رفت.[۱۲] پس از وفات پیکر مطهر او را به تخت فولاد که در آن زمان به صحرای بابا رکن الدین شهرت داشت منتقل و در زمینهای خارج از تکیه بابارکن الدین دفن نمودند. شاه سلیمان صفوی که ارادت خاصی به آقا حسین خوانساری داشت در همین سال دستور داد بقعه‌ای عالی بر فراز قبر وی بنا کنند.[۲] پس از آقا حسین خوانساری افراد بسیاری پس از او در آن بقعه دفن گردیدند تا جایی که امروز به «قبة العلماء» معروف است.[۱۳]